در جریان نشست اعضای سابق تیم هسته‌ای کشورمان با کمیسیون ویژه بررسی برجام که از شبکه خبر سیما پخش شد، یکی از نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی، پرسشی را مطرح کرد که دیدگاه پیوست آن، یکی‌از چالش‌های مطرح این روزها درباره بررسی توافق وین است. آقای دکتر بروجردی رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس از آقای دکتر جلیلی پرسید؛ شما گزارش امروز را به صورت گسترده‌تر و 12 ساعته در شورای عالی امنیت ملی نیز مطرح کرده بودید و در آن شورا سران سه قوه و مسئولان عالی‌رتبه نظامی و امنیتی که نسبت به امنیت و منافع ملی کشورمان حساسیت بالایی دارند، حضور داشتند و قاعدتا بعد از شنیدن گزارش شما بایستی برجام را با رأی قاطع رد می‌کردند. آیا چنین اتفاقی افتاده است؟ و یا اتفاق دیگری رخ داده است؟
پرسش این نماینده محترم اگرچه در قالب سوال مطرح شده بود ولی باید آن را «پاسخ» ایشان به گزارش دکتر جلیلی تلقی کرد. با این توضیح که می‌گوید اگر آنچه آقای جلیلی درباره نقاط ضعف و کاستی‌های فاجعه‌آفرین توافق وین مطرح می‌کند، واقعیت داشته و قابل قبول باشد، به طور طبیعی و منطقی انتظار آن بود که سران سه قوه و مسئولان عالی‌رتبه نظام بعد از شنیدن این گزارش در شورای عالی امنیت ملی، برجام را در همان جلسه و با رأی قاطع رد کرده باشند! و می‌پرسد آیا چنین اتفاقی افتاده است؟ و نتیجه می‌گیرد که اگر اینگونه نبوده است، توضیحات دکتر جلیلی درباره خطرآفرینی برجام نیز نمی‌تواند قابل قبول باشد!
دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی اما در پاسخ این سوال می‌گوید؛ آنچه در جلسات این شورا مطرح می‌شود دارای طبقه‌بندی محرمانه است و انتشار آن تنها از جانب و با صلاحدید رئیس و یا دبیر شورای عالی امنیت ملی مجاز خواهد بود و پیشنهاد می‌کند پاسخ این پرسش را از آقای شمخانی که قرار است فردا در همین جلسه حضور پیدا کند جویا شوید.
ما هم از تصمیم نهایی شورای عالی امنیت ملی درباره برجام و پذیرش، ردنهایی و یا شرط‌گذاری برای آن خبر چندانی نداریم اما، تا آنجا که می‌دانیم، گزارش و نظر اولیه این شورا قبل از روز پنج‌شنبه 12 شهریورماه جاری به محضر رهبر معظم انقلاب تقدیم شده است و حضرت آقا روز 12 شهریور در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری با ایشان، بر ضرورت بررسی برجام در مجلس شورای اسلامی تاکید ورزیده و توصیه فرموده بودند «مصلحت نیست که ما مجلس را از این قضیه برکنار بداریم... باید مجلس وارد بشود».
آن روز رهبر معظم انقلاب در این خصوص فرموده بودند؛
«یک بحثی که امروز وجود دارد بحث مجلس است؛ وضع حقوقی و قانونی و مانند اینها را کسانی که اهل این مسائل هستند باید بررسی کنند و ببینند که اقتضائات حقوقی و آنچه الزامات حقوقی این مسئله است چیست و طبق همان بایست عمل بشود؛ ما وارد آن نمی‌شویم. لکن آنچه از نگاه کلی، من عرض می‌کنم- که به آقای رئیس‌جمهور هم این را عرض کرده‌ام- این است که به نظر ما مصلحت نیست ما مجلس را از این قضیه برکنار بداریم؛ چون قضیه‌ای است که بالاخره دو سال است که کشور به طور کلی متوجه به آن است و حالا هم به یک نتایجی رسیده؛ باید مجلس وارد بشود. حالا مجلس چه بکند؟ بنده هیچ توصیه‌ای ندارم به مجلس شورای اسلامی که با این چه جوری عمل بکند. اولا نوع تصمیم‌گیری چه جوری باشد؟ به نحو تصویب یا رد باشد، یا به نحو دیگری تصمیم‌گیری کنند؟ آیا رد کنند، آیا تصویب کنند؟  بنده هیچ توصیه‌ای ندارم. نظر متبع، نظر نمایندگان ملت است و اینکه چه بکند، چه نکند را ما عرض نمی‌کنیم. ما معتقدیم که بالاخره خوب است مجلس را برکنار نکنیم و نمایندگان ملت باید تصمیم بگیرند.»
درباره موضوع پیش‌روی و بیانات حضرت آقا در این زمینه که نقشه راه است، اشاره به نکاتی ضروری و گره‌گشا به نظر می‌رسد و قبل از پرداختن به این نکات، گفتنی است نگارنده مانند همیشه در برداشت از بیانات رهبر‌معظم‌انقلاب صرفا بر نظرات صریح و رسما اعلام شده حضرت ایشان تکیه دارد، یعنی همان که اخیرا بیت‌ معظم‌له طی بیانیه‌ای بر آن تاکید ورزیده و استنادهای برگرفته بعضی‌ها از نظرات - احیانا- اعلام شده حضرتش در جلسات خصوصی را غیرقابل استناد اعلام کرده است. و اما...
1- حضرت آقا پیش از این نیز بر ضرورت بررسی برجام در مجاری قانونی تاکید کرده بودند ولی از آنجا که به صراحت از این مجاری- شورای امنیت و یا مجلس شورای اسلامی- نامی به میان نیاورده بودند، بسیاری از دوستان، این مجرای قانونی را منحصر به شورای عالی امنیت ملی تلقی می‌کردند تا آنجا که بررسی برجام در مجلس شورای اسلامی را- که تصریح اصول 77  و 125 قانون اساسی است- نه فقط ضروری نمی‌دانستند، بلکه با مصالح نظام نیز ناهمخوان معرفی می‌کردند! اما بیانات اخیر رهبر معظم انقلاب تردیدی باقی نمی‌گذارد که برخلاف نظرات یاد شده، بررسی برجام در مجلس شورای اسلامی مورد تائید و تأکید ایشان است.
2- بیانات روز 12 شهریور رهبر معظم انقلاب در تاکید بر ورود مجلس شورای اسلامی و بررسی برجام در خانه ملت در حالی است که شورای عالی امنیت ملی طی چند هفته متوالی، بررسی برجام را در دستور کار خود داشته و گزارش برخاسته از این بررسی را نیز به محضر رهبر معظم انقلاب تقدیم کرده است. بنابراین، اگر حضرت ایشان بررسی برجام در این شورا را کافی می‌دانستند  بر ورود مجلس به موضوع و بررسی برجام در خانه ملت تاکید نمی‌ورزیدند.
 این نکته نیز قابل توجه است که حضرت آقا علاوه بر شورای عالی امنیت ملی، ورود مجلس را هم ضروری دانسته‌اند و در هر دو حالت یاد شده، آنچه کمترین تردیدی در آن راه ندارد، این که، نتیجه بررسی شورای عالی امنیت ملی هرچه بوده است و هرچه قرار است باشد، از نگاه رهبر معظم انقلاب، ضرورت بررسی برجام در مجلس شورای اسلامی را منتفی نکرده و نمی‌کند. این نکته می‌تواند پاسخی برای پرسش برادر عزیزمان جناب آقای دکتر بروجردی باشد که در صدر این یادداشت به آن اشاره شد.
3- بیانات صریح رهبر معظم انقلاب به وضوح حاکی از آن است که ایشان نیز مانند حضرت امام(ره) و به روال همیشه مجلس را در «رأس امور» می‌دانند و برخلاف آنچه که برخی از دوستان ادعا می‌کنند، بررسی برجام در مجلس را صرفا برای اطلاع نمایندگان تلقی نمی‌فرمایند. در این بخش از بیانات معظم‌له دقت کنید؛
«باید مجلس وارد بشود. حالا مجلس چه بکند؟ بنده هیچ توصیه‌ای ندارم به مجلس شورای اسلامی که با این (برجام) چه جوری عمل بکند، اولا نوع تصمیم‌گیری چه جوری باشد؟ به نحو تصویب یا رد باشد یا به نحو دیگری تصمیم‌گیری کنند؟ آیا رد کنند؟ آیا تصویب کنند؟ بنده هیچ توصیه‌ای ندارم، نظر متبع، نظر نمایندگان ملت است و اینکه چه بکند و چه نکند را ما عرض نمی‌کنیم، ما معتقدیم که بالاخره خوب است مجلس را برکنار نکنیم و نمایندگان ملت باید تصمیم بگیرند».
آنچه به وضوح از بیانات رهبر معظم انقلاب استنباط می‌شود این که؛ ایشان اگرچه درباره چگونگی ورود مجلس به بررسی برجام توصیه‌ای ندارند ولی؛ 
اولا: ضرورت ورود مجلس به بررسی برجام را به منظور تصمیم‌گیری درباره آن می‌دانند.
ثانیا: این تصمیم‌گیری را شامل هر دو حالت«رد» یا «قبول» برجام می‌دانند.
ثالثا: نظر نهایی مجلس اعم از «رد» یا قبول برجام را لازم‌الاجرا معرفی فرموده‌اند. (نظر متبع-لازم‌الاجرا- نظر نمایندگان ملت است) و یا آنجا که می‌فرمایند «نمایندگان ملت باید تصمیم بگیرند».
4- فاصله میان دو سوی ماجرا یعنی «پذیرش» یا «رد» توافق وین از نوع تفاوت‌های اندک و جزئی نیست که چشم‌پوشی از آن در هر دو حالت رد یا پذیرش امکان‌پذیر باشد. بلکه در یک سو کسانی هستند که آن را «فتح‌الفتوح»! تلقی می‌کنند و در سوی دیگر کسانی که پذیرش آن را فاجعه‌آفرین می‌دانند. بنابراین بدیهی است که نمایندگان محترم مجلس در بزنگاه تاریخی و تعیین‌کننده‌ای قرار دارند و تصمیم نهایی آنها در ادامه راه انقلاب و نظام مقدس برخاسته از آن نقش سرنوشت‌سازی دارد. اگر آنگونه که بسیاری بر این باورند- و نگارنده نیز بارها، با استناد به متن برجام و قطعنامه 2231 بر این باور تاکید داشته است - پذیرش توافق وین، فاجعه‌آفرین باشد، کمترین بی‌دقتی در بررسی آن گناهی بزرگ و نابخشودنی خواهد بود که صد البته از ساحت نمایندگان محترم مردم به دور است.
5- برخلاف توهم‌پراکنی دشمنان بیرونی و برخی از جریانات آلوده داخلی، قاطبه نمایندگان مردم علی‌رغم سلیقه‌های متفاوت سیاسی در پاسداری از اسلام و انقلاب و منافع و امنیت ملی کشورمان نگاه مشترکی دارند و نشست چند جلسه اخیر در کمیسیون ویژه بررسی برجام که با مدیریت هوشمندانه برادر عزیزمان آقای دکتر زاکانی همراه بود، نمونه‌ای مثال‌زدنی و امیدوارکننده از این دست است.


حسین شریعتمداری

گروه سیاسی – رجانیوز: بعد از عقب نشینی های پی در پی تیم مذاکره کننده هسته ای درباره وعده هایی که پیش از توافق نهایی به مردم و مسئولین داده بودند ، عباس عراقچی به یک عقب نشنی دیگر نیز اشاره کرد و آن عدم لغو همه تحریم های اقتصادی و مالی است.

به گزارش رجانیوز ، عباس عراقچی ، مذاکره کننده ارشد ایران در مذاکرات هسته ای در جلسه بررسی برجام در کمیسیون ویژه مجلس وقتی با سئوال نمایندگان مبنی بر لغو یا تعلیق نشدن برخی تحریم های اقتصادی مواجه شد گفت : این دسته از تحریم ها تحریم های اولیه هستند. تحریمهای اولیه بعداز انقلاب و به دلایل غیرهسته ای و بعد از جریان هسته ای وضع شدند. از جمله تحریمهای دلاری. اگر مایل به برداشته شدن تحریمهای اولیه هستید باید وارد مذاکره دوجانبه با امریکا شویم.ایا مایلید؟!این خط قرمز است که رهبری فرمودند.

اظهارنظر صریح عراقچی درباره باقی ماندن برخی تحریم های مالی و اقتصادی از جمله تحریم های دلاری در حالی است که پیش از این رئیس جمهور، وزیر امور خارجه و حتی شخص عراقچی ، بر لغو همه تحریم های مالی و بانکی (اعم از اولیه و ثانویه) تاکید می کردند.

حسن روحانی در تاریخ 16 فروردین سال جاری و پس از توافق لوزان در این باره گفته بود:

مردم ایران و کشورهای دوست از این توافق به دست آمده خوشحال­اند و رقبای کم فکر و دشمنان جمهوری اسلامی ایران از نتایج حاصل شده ناخرسند هستند، همواره قرار ما لغو همه تحریم­های اقتصادی، مالی و بانکی بوده است.

روحانی بعد از توافق نهایی در تاریخ 23 /4/94 در یک نطق تلویزونی نیز گفت: تمام تحریم‌های اقتصادی شامل مالی، بانکی، بیمه، حمل و نقل، پتروشیمی و فلزات گرانبها به طور کامل لغو خواهد شد و نه تعلیق و حتی تحریم تسلیحاتی هم کنار گذاشته می‌شود، برای 5 سال نوعی محدودیت و پس از آن لغو خواهد شد.

محمد جواد ظریف نیز در موارد متعدد از جمله در تاریخ 15/12/1393 در گفتگو با خبرگزاری ایرنا درباره برداشته شدن تمامی تحریم ها گفته بود: رفع تدریجی تحریم­ها راهکار چندان مناسبی جهت جلب اعتماد ایران و ساخت بنایی بر پایه اعتماد متقابل نیست، برای رسیدن به توافق نهایی در مذاکرات هسته­ای، باید تمامی تحریم­های ایران برداشته شود. ظریف در جلسه کمیسیون ویژه مجلس بار دیگر تاکید کرد که تمامی تحریم های اقتصادی و مالی لغو می شود.

عباس عراقچی که هم اکنون قائل به تکفیک تحریم های اولیه و ثانویه است ، پیش از این لغو یکباره همه تحریم ها را شرط پذیرش توافق از سوی ایران عنوان کرده بود :‌ لغو یکباره تحریم‌ها پیش شرط توافق نهایی هسته‌ای با گروه 5+1 است، هیچ تحریمی نباید پابرجا باقی بماند، کشورهای عضو گروه 5+1 بین رسیدن به توافق و ادامه فشار به ایران از راه تحریم‌ها تصمیم­گیری کنند.( مصاحبه با پرس‌تی‌وی 15/12/93)

البته بازی تحریم اولیه و ثانویه بازی غلطی بود که متاسفانه تیم مذاکره کننده ایران این بازی را پذیرفت. تحریم‌های اولیه آمریکا سطوح گسترده‌ای داشته که علت آن نیز گستردگی اقتصاد آمریکاست. آمریکا با تعریفی که از افراد آمریکایی (US-persins ) ارایه کرده است (پی‌نوشت 6 از ضمیمه دوم برجام) بسیار گسترده بوده و ابعاد واقعی آن نامشخص است.

ادعای دیگر عراقچی آن است که برای از بین بردن تحریم های اولیه باید مذاکره دو جانبه با آمریکا صورت پذیرد.

عراقچی که به حساسیت مقامات عالی رتبه نظام، نمایندگان و مردم ایران به مذاکرات دوجانبه بعد از اتمام موضوع هسته ای واقف است، از این موضوع به عنوان راه فراری در مواجه با سئولات نمایندگان مبنی بر باقی تحریم های اقتصادی استفاده کرده است.

با این حال نکات زیر درباره این اظهارنظر آقای عراقچی مطرح است:

1)    بنابر نظر مقامات دولتی لغو همه تحریم ها (اعم از هسته ای و غیر هسته ای ) هدف اصلی مذاکرات بوده است و بنابر این همه تحریم ها از جمله تحریم های اولیه و ثانویه و حتی تحریم های غیر هسته ای در نتیجه همین گفتگوهای هسته ای باید لغو می شدند. به عنوان مثال آقای عراقچی  18/5/1393 درگفتگو با روزنامه اعتماد گفته بود: جمهوری اسلامی ایران تعلیق تحریم‌ها را کارگشا نمی‌داند و بر لغو تحریم‌ها مصر است، انواع مختلف تحریم‌ها مدنظر است و تمام تحریم‌ها باید لغو شوند، جمهوری اسلامی ایران به هیچ‌وجه باقی ماندن یک تحریم و یا معلق شدن آنها را نمی‌پذیرد.

 

2)    تیم مذاکره کننده در پاسخ به درخواست که چرا موفق نشده است همه تحریم ها را لغو کند این ادعا را مطرح می کند که این مذاکرات صرفا مربوط به موضوع هسته ای بوده بنابراین درباره دیگر موضوعات اجازه طرح مساله و بحث را نداشتیم ، اگر همین گونه است که اعضای تیم مذاکره کننده می گویند، این سئوال مطرح می شود که تیم مذاکره کننده با چه اجازه ای برخی محدودیت های غیر هسته ای مانند تحریم های موشکی و تسلیحاتی را پذیرفته است. نکته حایز اهمیت آنکه بحث درباره محدودیت های موشکی و تسلیجاتی در جریان مذاکرات هسته ای وین مطرح شد و در نهایت تیم ایرانی ، نظر آمریکایی ها را با قبول محدودیت هایی پذیرفت.

 

 

3)    آقای عراقچی همچنین مدعی است که تحریم های اولیه تحریم هایی هستند که به دلایل غیر هسته ای وضع شدند. اما یکی از تحریم هایی که به بهانه اصلی آن موضوع هسته ای بوده ، تحریم سیسادا است که در سال 2010 و از سوی کنگره وضع شده است. در این تحریم محدودیت های شدیدی در حوزه مالی ، انرژی، محدودیت تجارت ، بلوکه کردن اموال در قالب تحریم های اولیه و ثانویه وضع شده است . اما در جریان مذاکرات هسته ای هیچ اشاره ای به لغو این قانون نشده است. البته عراقچی  ادعا می کند از رهبری انقلاب درباره عدم لغو تحریم های کنگره اجازه گرفته شده است. بر فرض صحت این مطلب، فرمان اجرایی 13628 رئیس جمهور آمریکا که سال 2012 وضع شده و مانند تحریم سیسادا شامل تحریم های مالی ، انرژی ، ممنوعیت تجارت و ... در قالب تحریم های اولیه و ثانویه می باشد بهانه اصلی آن موضوع هسته ای بوده است. اما بر اساس متن برجام فقط بخش های 7-5 و 15 این قانون می شود و شامل دیگر بخش ها که مربوط به تحریم های اولیه است نمی شود.  

 

 

4)    نکته قابل تامل آن است که عراقچی اعلام می کند برای برداشته شدن تحریم های اولیه باید با آمریکایی ها مذاکرات دو جانبه صورت بگیرد، گویا آقای عراقچی مذاکرات دوجانیه ایران و آمریکا در ژنو و وین و ... را فراموش کرده است. هر چند که موضوع تحریم های اولیه به بحث هسته ای مرتبط است و می بایست در جریان مذاکرات هسته ای و در ازای دکوری شدن برنامه هسته ای ایران، این دست از تحریم های مهم و اثرگذار لغو می شد با این جال بر فرض اینکه ادعای تیم مذاکره کننده را بپذیریم و قبول کنیم موضوع تحریم های اولیه به موضوع هسته ای مربوط نبوده است، این مساله مطرح می شود مگر نه آنکه در مذاکرات دو جانبه ایران و آمریکا در طول دو سال گذشته موضوعات غیر مرتبط مانند داعش و یا آزادی زندانیان آمریکایی ، جنگ یمن و ... صحبت شده و درباره برخی از آنان مانند عدم ارسال کشتی کمک های ایرانی به ساحل یمن توافق به دست آمده است، پس چرا درباره موضوع لغو تحریم های اولیه که اتفاقا به موضوع هسته ای مرتبط است و همانگونه که گفته شد جز هدف مذاکراتی تیم مذاکره کننده بوده اصلا این موضوع طرح بحث نشده است؟

 

 

5)     گویا تیم ایرانی برخلاف حساسیت های مردم و رهبر انقلاب ، از ادامه مذاکرات دو جانبه با آمریکا به بهانه های دیگر استقبال می کند چه آنکه هاشمی رفسنجانی به عنوان لیدر جریان حامی دولت و همچنین برخی دیگر از تئورسین های این جریان باید مذاکره با آمریکا ادامه یابد. این موضوع زمانی جدی تر می شود که این احتمال از سوی کارشناسان مطرح می شود تعدادی از مسولان دولتی در آینده برای همراه کردن بخشی از عموم مردم این ادعا را مطرح می کنند که برای چرخیدن چرخ اقتصاد ایران باید تحریم های اولیه آمریکا نیز برداشته شود و با این ادعا به دنبال مقبولیت بخشی به ادامه مذاکرات دو جانبه با آمریکا باشند.

 

تیم مذاکره کننده هر چه بیشتر در معرض سئوال و نظرات منتقدان قرار میگیرد، زوایای پنهان برجام و کیفیت داده ها و ستانده ها نیز بیشتر آشکار می شود ، شاید به همین دلیل است که دولت از ارسال لایحه برجام به مجلس و بحث های بیشتر درباره این توافق خودداری می کند.